Liệu pháp tâm lý: Công cụ hữu hiệu trong điều trị trầm cảm | Safe and Sound

Trầm cảm là một rối loạn tâm lý phổ biến, ảnh hưởng đến cuộc sống của hàng triệu người trên toàn thế giới. Để điều trị trầm cảm, các chuyên gia tâm lý thường sử dụng các liệu pháp tâm lý nhằm giúp bệnh nhân cải thiện cảm xúc, suy nghĩ và hành vi. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về 6 liệu pháp tâm lý phổ biến nhất được chuyên gia tâm lý áp dụng trong điều trị trầm cảm.

Phí Thuỳ Linh | Cử nhân Y tế Công cộng – Ứng dụng chăm sóc sức khỏe tinh thần Safe and Sound

Viện Ứng Dụng Công Nghệ Y Tế

1. Liệu pháp nhận thức – hành vi (cognitive behavioral therapy - CBT)

Ảnh 1: Liệu pháp nhận thức hành vi

Liệu pháp nhận thức – hành vi (CBT) là một trong những phương pháp được sử dụng phổ biến nhất trong điều trị trầm cảm. CBT tập trung vào việc thay đổi các suy nghĩ tiêu cực và hành vi không lành mạnh có thể khiến bệnh nhân cảm thấy buồn bã, tự ti hoặc vô vọng.

Nhà trị liệu sẽ hướng dẫn bệnh nhân nhận diện và phân tích những suy nghĩ tiêu cực mà họ có về bản thân, về thế giới xung quanh. Sau đó, họ sẽ học cách thay thế những suy nghĩ đó bằng những quan điểm tích cực và thực tế hơn. Ví dụ, thay vì nghĩ rằng "Tôi thất bại, không ai yêu thương tôi", họ sẽ học cách điều chỉnh suy nghĩ thành "Tôi đã cố gắng hết sức, và những người yêu thương tôi sẽ luôn ủng hộ tôi".

Ưu điểm:

- Hiệu quả rõ ràng trong việc giảm triệu chứng trầm cảm.

- Dễ tiếp cận và phù hợp với nhiều đối tượng bệnh nhân.

Nhược điểm:

- Đòi hỏi sự kiên trì, cam kết lâu dài từ bệnh nhân.

- Có thể không hiệu quả nếu người bệnh không sẵn sàng thay đổi cách suy nghĩ.

Chuyên gia tâm lý sẽ giúp bệnh nhân nhận diện và thách thức các suy nghĩ tiêu cực, từ đó hướng dẫn họ thay đổi cách suy nghĩ theo hướng tích cực hơn. Bên cạnh đó, việc thay đổi hành vi và tạo ra các thói quen lành mạnh cũng là mục tiêu chính của liệu pháp này. Nhờ vậy, bệnh nhân có thể dần dần cải thiện sức khỏe tâm thần và thoát khỏi vòng xoáy của trầm cảm.

2. Liệu pháp hành vi biện chứng (dialectical behavior therapy - DBT)

Liệu pháp hành vi biện chứng (DBT) là một phiên bản nâng cấp của CBT, thường được chuyên gia tâm lý sử dụng để điều trị những trường hợp trầm cảm phức tạp. Liệu pháp này không chỉ giúp thay đổi suy nghĩ và hành vi mà còn giúp bệnh nhân quản lý tốt hơn các cảm xúc mạnh mẽ và cải thiện kỹ năng giao tiếp xã hội.

DBT đặc biệt hiệu quả với những người trầm cảm kèm theo rối loạn cảm xúc hoặc có khuynh hướng tự làm hại bản thân. Các kỹ năng như điều tiết cảm xúc, đối phó với căng thẳng và tăng cường mối quan hệ được tập trung phát triển trong liệu pháp này.

DBT kết hợp giữa việc chấp nhận tình trạng hiện tại và thay đổi hành vi tiêu cực. Nhà trị liệu sẽ hướng dẫn bệnh nhân các kỹ năng sống cơ bản, như quản lý cảm xúc, cải thiện giao tiếp, và phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề.

Ưu điểm:

- Giúp bệnh nhân phát triển khả năng kiểm soát cảm xúc.

- Cải thiện chất lượng cuộc sống và mối quan hệ của bệnh nhân.

Nhược điểm:

- Yêu cầu sự cam kết cao và thường cần thời gian điều trị lâu dài.

- Không phù hợp cho tất cả các loại trầm cảm.

3. Liệu pháp tâm động học (psychodynamic therapy)

Liệu pháp tâm động học giúp người bệnh khám phá sâu hơn về những cảm xúc và xung đột tâm lý tiềm ẩn từ quá khứ. Chuyên gia tâm lý sẽ giúp bệnh nhân nhận diện những trải nghiệm đau khổ từ quá khứ có thể ảnh hưởng đến tâm trạng hiện tại, đặc biệt là những cảm xúc chưa được giải quyết.

Ảnh 2: Liệu pháp tâm động học

Cách hoạt động: Nhà trị liệu sẽ giúp bệnh nhân tìm hiểu về những trải nghiệm trong quá khứ, mối quan hệ cũ và những xung đột tâm lý sâu sắc mà có thể họ chưa từng nhận thức rõ. Quá trình này giúp người bệnh hiểu rõ hơn về bản thân và từ đó giảm bớt triệu chứng trầm cảm.

Ưu điểm:

- Đem lại sự thay đổi lâu dài, tận gốc cho người bệnh.

- Giúp khám phá sâu về bản thân và những mối quan hệ cũ.

Nhược điểm:

- Thời gian điều trị lâu hơn so với các liệu pháp khác.

- Đòi hỏi sự kiên trì từ bệnh nhân và chuyên gia trị liệu.

Phương pháp này giúp bệnh nhân nhận thức rõ ràng hơn về bản thân và lý do tại sao họ có những cảm xúc hoặc hành vi tiêu cực. Qua quá trình này, họ có thể tìm ra cách giải quyết vấn đề, từ đó cải thiện trạng thái tinh thần và giảm triệu chứng trầm cảm.

4. Liệu pháp tương tác cá nhân (interpersonal therapy - IPT)

Liệu pháp tương tác cá nhân (IPT) tập trung vào các mối quan hệ và kỹ năng giao tiếp của bệnh nhân. Theo các chuyên gia tâm lý, mối quan hệ xã hội đóng vai trò quan trọng trong sức khỏe tâm thần của mỗi người. Những mối quan hệ không lành mạnh hoặc bị đổ vỡ có thể là nguyên nhân dẫn đến trầm cảm.

IPT giả định rằng những vấn đề tâm lý thường liên quan đến các xung đột trong quan hệ xã hội, sự thay đổi vai trò trong cuộc sống (như mất việc, ly hôn, hoặc mất người thân), và cảm giác cô lập.

Ưu điểm:

Tập trung vào các vấn đề thực tiễn
Thời gian trị liệu ngắn thường từ 12 đến 16 buổi

Nhược điểm:

Không phù hợp cho mọi vấn đề tâm lý
Phụ thuộc vào khả năng giao tiếp của mỗi người

Thông qua các buổi trị liệu, chuyên gia tâm lý sử dụng phương pháp IPT để giúp bệnh nhân cải thiện các kỹ năng giao tiếp, giải quyết mâu thuẫn và xây dựng lại các mối quan hệ. Phương pháp này đặc biệt hiệu quả đối với những người gặp khó khăn trong việc tương tác xã hội và có mối quan hệ căng thẳng với người khác.

5. Liệu pháp hành vi kích hoạt (behavioral activation - BA)

Liệu pháp hành vi kích hoạt (BA) là một phương pháp tập trung vào việc khuyến khích bệnh nhân tham gia vào các hoạt động mang lại niềm vui và ý nghĩa cho cuộc sống. Chuyên gia tâm lý sẽ hướng dẫn bệnh nhân lựa chọn các hoạt động giúp giảm bớt sự trì trệ và cảm giác vô vọng do trầm cảm gây ra.

Thay vì tập trung phân tích nguyên nhân của cảm xúc tiêu cực, BA hướng dẫn người bệnh tìm kiếm và thực hiện những hành vi tích cực nhằm kích hoạt cảm xúc tích cực. Qua đó, họ dần thoát khỏi vòng xoáy của sự né tránh, thụ động và cảm giác trống rỗng.

Ưu điểm:

Hiệu quả nhanh chóng
Dễ thực hiện

Nhược điểm:

Khó duy trì thói quen tích cực
Không giải quyết triệt để nguyên nhân sâu xa

Phương pháp này giúp người bệnh thoát khỏi sự thụ động và cảm xúc tiêu cực bằng cách kích thích họ tham gia vào các hoạt động tích cực, chẳng hạn như thể dục, nghệ thuật, hoặc giao tiếp xã hội.

6. Liệu pháp nghệ thuật (art therapy)

Ảnh 3: Liệu pháp nghệ thuật

Liệu pháp nghệ thuật sử dụng nghệ thuật như một công cụ để giúp bệnh nhân thể hiện và khám phá cảm xúc của mình. Chuyên gia tâm lý sẽ hướng dẫn bệnh nhân sử dụng các hình thức nghệ thuật như vẽ tranh, điêu khắc hoặc viết lách để truyền tải những cảm xúc mà họ khó diễn đạt bằng lời.

Thông qua việc quan sát tác phẩm nghệ thuật của người bệnh, chuyên gia tâm lý có thể hiểu sâu hơn về trạng thái tinh thần và hỗ trợ họ vượt qua những khủng hoảng tâm lý. Phương pháp này không chỉ giúp người bệnh trút bỏ cảm xúc tiêu cực mà còn tạo điều kiện để họ thể hiện sự sáng tạo và tìm kiếm niềm vui trong cuộc sống. Điều này có thể giúp họ giải tỏa căng thẳng và cải thiện tinh thần, từ đó giảm thiểu triệu chứng trầm cảm.

Ưu điểm:

Giúp biểu đạt cảm xúc phi ngôn ngữ
Giảm căng thẳng và lo âu

Nhược điểm:

Không phải ai cũng thoải mái hoặc có hứng thú với nghệ thuật
Phụ thuộc vào kỹ năng của chuyên gia

7. Tại sao cần chuyên gia tâm lý?

Trầm cảm là một vấn đề phức tạp và mỗi người có thể cần một phương pháp điều trị khác nhau. Chuyên gia tâm lý có vai trò quan trọng trong việc đánh giá tình trạng cụ thể của bệnh nhân và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp. Với sự am hiểu sâu sắc về tâm lý học và các liệu pháp điều trị, chuyên gia tâm lý của Safe and Sound có thể giúp người bệnh hiểu rõ nguyên nhân gây ra trầm cảm, từ đó hỗ trợ họ tìm ra vượt qua tình trạng này.

Điều trị trầm cảm không chỉ là việc sử dụng thuốc mà còn cần đến sự hỗ trợ của các liệu pháp tâm lý. Các chuyên gia tâm lý với kiến thức chuyên sâu sẽ giúp bệnh nhân lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp nhất, từ đó hỗ trợ họ vượt qua trầm cảm một cách hiệu quả. Trong số 6 liệu pháp tâm lý trên, mỗi phương pháp đều có những điểm mạnh riêng, và việc kết hợp chúng một cách khoa học sẽ mang lại kết quả tốt nhất cho người bệnh.

Với sự phối hợp giữa Bác sĩ Tâm thần - Chuyên gia tâm lý và ứng dụng Công nghệ trong chăm sóc sức khỏe tinh thần, dịch vụ tư vấn/tham vấn Safe and Sound tự hào tiên phong hỗ trợ bạn “Tự phát hiện sớm - Sơ cứu cảm xúc tức thời - Hỗ trợ đồng hành dài hạn”.

Nếu bạn nghi ngờ mình gặp vấn đề tâm lý, hoặc muốn biết thêm thông tin về dịch vụ tham vấn - tư vấn tâm lý, bạn có thể liên hệ tới HOTLINE 0964 778 911 (Điện thoại/Zalo, 24/7) để được giải đáp và hỗ trợ trong thời gian sớm nhất!

CÁCH THỨC ĐẶT LỊCH HẸN tham vấn/tư vấn trực tuyến hoặc trực tiếp với chuyên gia